Το παρακατω κείμενο είχε δημιουργηθεί το 2014 ως πρώτο βήμα για διαπραγμάτευση του σιδηροδρομικού ποδηλατοτουρισμού στην Ελλάδα. Παρουσιασ...
Το παρακατω κείμενο είχε δημιουργηθεί το 2014 ως πρώτο βήμα για διαπραγμάτευση του σιδηροδρομικού ποδηλατοτουρισμού στην Ελλάδα. Παρουσιαστικά στη εκδήλωση στον Μεθοριακό Σταθμό Σέρρες
Πρόλογος
Η αναβάθμιση των σιδηροδρομικών γραμμών συνήθως οδηγεί σε αλλαγή της χάραξης της παλαιάς σιδηροδρομικής γραμμής, η οποία εγκαταλείπεται. Σε άλλες περιπτώσεις υπάρχει εγκαταλελειμμένη σιδηροδρομική γραμμή επειδή είχε πάψει να είναι βιώσιμη οικονομικά η λειτουργία της. Ανενεργές και μη επισκέψιμα παραμένουν μοναδικής ομορφιάς διαδρομές τρένου, λίθινες και σιδερένιες γέφυρες, σήραγγες σκαμμένες με το χέρι, και σημεία απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς. Οι ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής και ιστορικής σημασίας κτίρια είναι κλειδωμένα και μη προσβάσημα σε ευρύ κοινό. Σιδηροδρομικό υλικό ιστορικής σημασίας καταλήγει στην ανακύκλωση μέταλλων. Η έλλειψη πόρων λόγο της οικονομικής κρίσης καθιστά σε υπολειτουργία την φύλαξη και συντήρηση όλων των παραπάνω. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο πλούτος του ελληνικού σιδηρόδρομου να παρουσιάζει σημεία βανδαλισμού, κλοπής και αποσύνθεσης λόγο της εγκατάλειψης. Σήμερα υπάρχει άμεση ανάγκη της αξιοποίησης των εγκαταλελειμμένων σιδηροδρομικών εγκαταστάσεων.
Εισαγωγή
Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός της Ελλάδας, η αδυναμία δανεισμού και ο κίνδυνος εξόδου από την νομισματική ένωση ανέδειξε τη σημασία του πρωτογενούς τομέα στην αναπτυξιακή ανασυγκρότηση της χώρας. Σε περίοδο οικονομικής κρίσης οι προτάσεις αξιοποίησης των σιδηροδρομικών εγκαταστάσεων ,που είναι εκτός λειτουργίας, θα πρέπει να έχουν τα έξης χαρακτηριστικά:
• Να σέβονται την ακεραιότητα των εγκαταστάσεων.
• Να είναι ευεργετικές για την οικονομία
• Να χρειάζονται ελάχιστο κόστος
• Να προάγουν την ερευνά, την συγκέντρωση και την συντήρηση υλικού για τα θέματα που αφορούν την ιστορική εξέλιξη του Σιδηροδρόμου
• Να είναι φιλικές προς το περιβάλλον
Μετατροπή εγκαταλελειμμένων σιδηροδρομικών γραμμών σε ποδηλατοδρόμους
Η αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων γραμμών μπορεί να γίνει με δυο εναλλακτικά σενάρια. Το πρώτο σενάριο είναι η μετατροπή τους σε διάδρομο ποδηλάτου με στρώση ασφάλτου ή άλλου υλικού. Η λύση αυτή είναι ακριβή και οδηγεί σε απώλεια της ταυτότητας του χώρου, καθώς και σε οριστική απώλεια της προοπτικής δημιουργίας σιδηροδρομικού διαδρόμου, οπότε μπορεί να οδηγήσει σε αντιδράσεις. Από την άλλη όμως οι σιδηροδρομικοί διάδρομοι έχουν πολύ ικανοποιητικές κατά μήκος κλίσεις για τους ποδηλάτες και είναι πλήρως απελευθερωμένοι από την οδική κυκλοφορία εκτός από σημεία ελεγχόμενης διέλευσης. Αποτελούν ιδανικούς διαδρόμους για την προώθηση της μετακίνησης με το ποδήλατο και τη σύνδεση οικισμών με εναλλακτικούς του ΙΧ τρόπους [1][2] Παράλληλα μπορούν να συλλέγουν τοπικές κινήσεις προς κεντρικούς σιδηροδρομικούς σταθμούς, ιδίως σε περιοχές που υπάρχει εγκατάλειψη της αρχικής χάραξης για λόγους αναβάθμισης της γραμμής.
Το δεύτερο σενάριο είναι διατήρηση των γραμμών ως έχουν και αξιοποίησή τους με
κυκλοφορία ποδηλατοδρεζίνων. Πρέπει να σημειωθεί ότι με τις ποδηλατοδραιζίνες η σιδηροδρομική γραμμή διατηρείται ανέπαφη και μπορεί οποτεδήποτε να επιστρέψει στην κανονική λειτουργία της.
Railbiking θέματα και ορολογία
Η δρεζίνες είναι μικρά σιδηροδρομικά οχήματα που χρησιμοποιούνται από τους εργαζόμενους για τη φύλαξη και τη συντήρηση του σιδηρόδρομου. Η ονομασία τους προέρχεται από τον Καρλ φον Ντράις ο όποιος ήταν ο εφευρέτης του ποδήλατου. Mε την σειρά η ποδηλατοδρεζίνα είναι σιδηροδρομικό όχημα που κινείται κατά κανόνα με τη βοήθεια των πεταλιών ωστόσο υπάρχουν και άλλες εκδοχές.
Σήμερα οι ποδηλατοδρεζινες ή railbikes χρησιμοποιούνται σε κλειστές σιδηροδρομικές γραμμές είτε σε οργανωμένες επιχειρήσεις σε Ευρώπη αλλά κα σε αλλά μέρη για την ψυχαγωγία των τουριστών είτε από ελευθέρους ποδηλάτες με αυτοσχέδια ποδήλατα. [3]
Που μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι ποδηλατοδρεζίνες
Ενεργές γραμμές
Η δραστηριότητες στις ενεργές σιδηροδρομικές γραμμές θέτουν σοβαρά ζητήματα ασφάλειας. Ωστόσο αυτό δεν καθιστά αδύνατη την οργάνωση της εκμετάλλευσης ενεργής σιδηροδρομικής γραμμής από ποδηλάτες. Κατά την ανάπτυξη των στρατηγικών για την εκμετάλλευση των ενεργών γραμμών θα πρέπει να λυθούν υπ’οψιν ζητήματα όπως:
• Ερευνά και αξιολόγηση των δυνατοτήτων και καταλληλότητας της γραμμής
• Ανάπτυξη νομοθετικών, διοικητικών και κυκλοφοριακών ρυθμίσεων σε συνεργασία με τον ΟΣΕ
Ανενεργές γραμμές
Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά χιλιόμετρα ανενεργών σιδηροδρομικών γραμμών, η χρήση τους ωστόσο χωρίς άδεια ενδέχεται να δημιουργήσει νομικά προβλήματα. Το κατάλληλο υπόβαθρο για την λύση αυτών των προβλημάτων δεν είναι τα δικαστήρια αλλά οι διαπραγματεύσεις. Ο ΟΣΕ έχει δικαίωμα να ζητήσει ευθύνες από τους επιχειρήσεις που θέλουν να εκμεταλλευτούν τα ακίνητα του. Υπάρχει πεποίθηση πως η οργανωμένη εμπορική εκμετάλλευση από ποδηλάτες σε συνδυασμό με ισχυρή ομάδα υπεράσπισης αποτελεί την καλύτερη επιλογή καθώς, η ευθύνη για τα θέματα ασφάλειας είναι ελάχιστη σε αντίθεση με την εκμετάλλευση των ενεργών γραμμών.
Ζητήματα ασφάλειας
Δεν υπάρχουν στοιχειά, αυτή τη στιγμή, που να συνδέουν τους θανάτους ή τραυματισμούς από ποδηλασία σε σιδηρόδρομο σε όλο το κόσμο. Ανώνυμες πηγές από τις σκανδιναβικές επιχειρήσεις, που εκμεταλλεύονται καθορισμένες εγκαταλελειμμένες σιδηροδρομικές γραμμές, αναφέρουν πως δεν υπάρχει κανένας ιδιαίτερος κίνδυνος που να συνδέεται με αυτή τη δραστηριότητα.Οι περισσότεροι άνθρωποι, που έχουν φτιάξει αυτοσχέδιες ποδηλατοδρεζίνες, περιγράφουν καταστάσεις για εκτροχιασμό την κατασκευής που είχε ως αποτέλεσμα μικροτραυματισμούς. Κατά το σχεδιασμό των ποδηλατοδρεζίνων για εμπορική εκμετάλλευση θα πρέπει θα πρέπει να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα εκτροχιασμού. Λόγο μειωμένης τεχνογνωσίας, βελτιώσεις στο σχεδιασμό θα προοδεύουν με τον ίδιο τρόπο που τα αυτοκίνητα ανέπτυξαν την ασφάλεια τους στην πάροδο του χρόνου. Μερικές από τις πιο συχνές ανησυχίες για την ασφάλεια οργάνωσης δραστηριοτήτων με ποδηλατοδρεζίνες είναι:
• Σταθερότητα της ποδηλατοδρεζίνας
• Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και συγχρονισμός
• Σιδηροδρομικές διαβάσεις, γέφυρες και σημεία πιθανής πτώσης
• Δυνητικός κίνδυνος τυχών συγκρούσεων με το οργανωμένο έγκλημα (κλεφτές μέταλλων)
Οργάνωση δραστηριοτήτων σε εγκαταλελειμμένο σιδηρόδρομο
Οι βασικοί στόχοι είναι:
• Διαπραγμάτευση και προγραμματισμός με ΓΑΙΑΟΣΕ Α.Ε του συνόλου των οδηγιών και ενεργειών που αφορούν την πλήρη επίλυση υποθέσεων της οργάνωσης δραστηριοτήτων σε εγκαταλελειμμένο σιδηρόδρομο. Αυτό περιλαμβάνει μισθώσεις ακινήτων, αδειοδότηση, αναπτυξιακό πρόγραμμα, ευθύνες του επενδύτη.
• Προγραμματισμός και εκτέλεση των αναγκαίων δράσεων και ενεργειών. Όπως αναφέραμε πριν ένα από τα βασικά ζητήματα είναι ο σχεδιασμός των κατάλληλων οχημάτων. Εκτός από ποδηλατοδρεζίνες αναγκαία είναι η ύπαρξη μηχανοκίνητων δρεζίνων για αποκατάσταση βλαβών της σιδηροδρομικής γραμμής και παροχή πρώτων βοηθειών και μεταφορά σε τυχών τραυματισμούς.
• Αποκατάσταση βελτίωση και συντήρηση των εγκαταστάσεων. Καθαριότητα της γραμμής και των κτιρίων , μετατροπή ορισμένων χώρων σε χώρους αναψυχής και ανάδειξη της πολιτιστικής σημασίας σε άλλους. Αντιπυρικά έργα και δενδροφυτεύσεις.
Ποδηλατοδρεζίνα Norix
Η ποδηλατοδρεζίνα με τη ονομασία Norix δημιουργήθηκε αρχικά από ανάγκη δημιουργικής αξιοποίησης του ελευθέρου χρόνου. Από τη μια υπήρχαν αρκετά ποδήλατα για παλιοσίδερα και από την άλλη η λεία και ομαλή επιφάνεια της σιδηροδρομικής ράγας που δίνει άλλη προοπτική στη ποδηλασια.
Στη πάροδο του χρόνου έγινε αντιληπτό ένα παρά πολύ σοβαρό πρόβλημα που μαστίζει τον ΟΣΕ και είναι η κλοπή μετάλλων. Ο κλειστός σιδηρόδρομος είναι το μεγαλύτερο θύμα καθώς δεν υπάρχει επαρκή επίβλεψη από κανέναν. Στο σημείο των Ναυπηγείων Ελευσίνας οι επιτήδειοι κατάφεραν και αφαίρεσαν τμήμα από τις ράγες, περίπου 60 μετρά. Από εκείνη τη στιγμή έγινε κατανοητό πως αν δεν υπάρχει άμεση αντιμετώπιση ο κλειστός σιδηρόδρομος κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Η αρχική πρόταση ήταν: να δημιουργηθεί ένα κίνημα εθελοντών που θα συντηρούσαν τις εγκαταστάσεις, άλλα η μειωμένη ανταπόκριση οδήγησε στη αναθεώρηση των σχεδίων δράσης. Αν το ηθικό ερέθισμα για την διάσωση του παλιού σιδηροδρόμου κινητοποίησε ελάχιστους πιθανών το οικονομικό όφελος θα μπορούσε να είναι ένα ισχυρό κίνητρο.
Τι σημαίνει Norix;
Η ονομασία προέρχεται από την ελληνική μυθολογία της Κακιάς Σκάλας. Κατοικία του γίγαντα Σκύρων και μέρος απ όπου περνά η πιο άγρια και συναρπαστική κλειστή σιδηροδρομική γραμμή των Σιδηρόδρομων Πειραιώς - Αθηνών - Πελοποννήσου (ΣΠΑΠ)
Στην ελληνική μυθολογία ο Σκίρωνας (Σκίρων) ήταν ένας περιβόητος Κορίνθιος ληστής, γιος του Πέλοπα. Ο Σκίρων είχε το λημέρι του στον γκρεμό που είχε το όνομά του, τις λεγόμενες Σκιρωνίδες πέτρες, τη σημερινή «Κακιά Σκάλα». Παραμόνευε στον δρόμο Αθηνών-Πελοποννήσου και όταν περνούσε από εκεί μοναχικός ταξιδιώτης, τον λήστευε, τον αιχμαλώτιζε και τον βασάνιζε. Συνήθως ο Σκίρων υποχρέωνε τον αιχμάλωτό του να του πλύνει τα πόδια στην άκρη του γκρεμού, και την ώρα που αυτός ήταν απασχολημένος, του έδινε μια κλοτσιά και τον έριχνε από τον γκρεμό στη θάλασσα. Εκεί έβγαινε μια τεράστια χελώνα και έτρωγε τα κομμάτια του. Ο ήρωας Θησέας σκότωσε τον Σκίρωνα είτε κατά το πρώτο του ταξίδι από την Τροιζήνα προς την Αθήνα, είτε αργότερα, όταν, βασιλιάς πια της Αθήνας, εξεστράτευσε κατά της Ελευσίνας.[4]
Αν διαβάσουμε ανάποδα τη λέξη «Σκύρων» βγαίνει Νοριξ (με λατινικούς χαρακτήρες NORIX) Συμβολικά ακριβώς το αντίθετο δηλαδή εξυπηρετεί τους ταξιδιώτες, είναι μικρό σαν «έντομο» που είναι απαραίτητο για την ισορροπία του περιβάλλοντος. Το λογότυπο είναι γραμμένο με λατινικούς χαρακτήρες ενώ τα τελευταία δυο γράμματα ( I X ) δανείζονται στοιχειά από το σύμβολο της σιδηροδρομικής διάβασης του Κ.Ο.Κ. με δεξιά περιστροφή .Το λογότυπο φιλοτεχνήθηκε από τον γραφίστα Παύλο Φιλάτοβ (Akademie Faber-Castell, Γερμάνια )
Η ονομασία Νοριξ και το λογότυπο ταυτοποιούν το σύνολο των κατασκευών αυτοσχεδίων ή βιομηχανοποιημένων ποδηλάτων που είναι προσαρμοσμένα πάνω σε ράγες του σιδηρόδρομου, με γενικό manager τον Φιλάτοβ Αρτέμιο.
Τεχνικά χαρακτηριστεί της ποδηλατοδρεζίνας Norix in.pro (in progress)
Αυτή τη στιγμή υπάρχει μοντέλο ποδηλατοδρεζίνας χαμηλού προϋπολογισμού. Αυτό σημαίνει πως τα υλικά που χρησιμοποιηθήκαν είχαν ελάχιστο κόστος, ενώ η ερεύνα και η κατασκευή επιτελέστηκε από ένα άτομο. Ωστόσο υπάρχουν σημαντικά ευρήματα σε ότι άφορα την εξέλιξη της τεχνογνωσίας. Η πολύωρη εργασία και πολλαπλές έδειξαν τα αποτελέσματα που περιγράφονται παρακάτω.
Δεδομένου του ότι στις δρεζίνες δεν υπάρχει ανάγκη ύπαρξης τιμονιού διότι κινούνται σε σταθερή πορεία της σιδηροδρομικής ράγας η σέλα αντικαταστάθηκε με κάθισμα. Αυτή η αντικατάσταση δεν έγινε μόνο για λογούς άνεσης άλλα και για λογούς υγείας . Οι έρευνες έχουν δείξει η συστηματική χρήση ποδηλάτου με σέλα συνδέεται με τον κίνδυνο της μόνιμης σεξουαλικής δυσλειτουργίας λόγω της συμπίεσης των δομών του περινέου, δηλαδή της περιοχής μεταξύ των γεννητικών οργάνων και του πρωκτού. Τα τελευταία χρόνια, και ενώ ο αριθμός όσων χρησιμοποιούν το ποδήλατο για άσκηση και μεταφορά αυξάνεται, έρχονται στο φως της δημοσιότητας νέες μελέτες που ενοχοποιούν τη σέλα για ισχαιμία των γεννητικών οργάνων και στυτική δυσλειτουργία.[5] Το μοντέλο Norix in.pro διαθέτει άνετο κάθισμα το οποίο έχει τοποθετηθεί με σκοπό αφενός να μειώσει τον κίνδυνο σεξουαλικής δυσλειτουργίας που οφείλεται σε σέλα και αφετέρου την διατήρηση των πλεονεκτημάτων της ποδηλασίας που θεωρείται εξαιρετική αερόβια άσκηση για την καρδιά, την έκκριση ενδοκρινών και την απώλεια βάρους.
Snake system
Το Norix in.pro διαθέτει το σύστημα οδηγών που επιτρέπει την κίνηση πάνω σε μια ράγα , ενώ η δεύτερη ράγα χρησιμοποιείται για ισορροπία του ποδηλάτου. Όπως αναφέρει η railway-technical.com οι φλάντζα που έχει ο σιδηροδρομικός τροχός για να μην εκτροχιάζεται το όχημα ενδέχεται να μειώσει την ταχύτητα του οχήματος έως και στο 50% , κυρίως στις στροφές. [6] Ως υποκατάστατο της φλάντζας χρησιμοποιήθηκε μεταλλικό ραούλο που προστατεύει την κατασκευή από τον εκτροχιασμό. Το ραούλο σε αντίθεση με την φλάντζα μειώνει την δύναμη της τριβής διότι «γλείφει» την ράγα. Το Norix in.pro διαθέτει οδηγούς που εφαρμόζονται σε μια ράγα.(εικόνα 3) και αυτό συνδέεται με ορισμένα μειονεκτήματα:
• πρόβλημα κίνησης στους σιδηροδρομικούς διακόπτες (ψαλιδιά)
• συγκρούσεις των οδηγών που βρίσκονται στη έξω μεριά με τα πετρώματα και φρενάρισμα της δείνας στις σιδηροδρομικές διαβάσεις.
• Απαιτεί συγκεκριμένο και σταθερό πάχος της γραμμής. Το πάχος της ράγας δεν είναι σταθερό λόγο της φθοράς. Το πρόβλημα βρίσκεται κύριος στους συνδέσμους (γανάτσες) οπού το πάχος πλατειάζει και στις στροφές οπού λόγο τριβής το πάχος μειώνεται. Επιπλέον δεσμεύει την κίνηση της δείνας πάνω σε συγκεκριμένο τύπο σιδηροδρομικής γραμμής.
Αυτά τα προβλήματα λαμβάνονται υπ' όψιν και ήδη σχεδιάζεται θεωρητικό και πρακτικό πλαίσιο αντιμετώπισης.
Σύστημα κίνησης τύπου «python-lowracer»
Το σύστημα κίνησης τύπου «python-lowracer είναι η μετατροπή του συμβατικού ποδηλάτου σε μπροστινοκίνητο με κάθισμα και χρησιμοποιείται από τους λάτρεις των αυτοσχέδιων ποδηλατοκατασκευαστών σε όλο το κόσμο. Είναι προτιμότερο από το πισωκίνητο διότι διατηρεί το προκαθορισμένο από το κατασκευάσει μέγεθος της αλυσίδας το οποίο είναι καθοριστικής σημασίας σε ότι άφορα τη επιτάχυνση και αλλαγή ταχυτήτων.[7] Εφαρμόστηκε με επιτυχία και σε ποδηλατοδρεζίνα.
Επίλογος
Το χόμπι του σιδηροδρομικού ποδηλατοτουρισμού είναι πολύ διαδεδομένο σε όλο τον κόσμο. Η ποδηλασία πάνω σε ραγές τρένου είναι ο ιδανικότερος τρόπος να έρθει κανείς σε επαφή με το περιβάλλον και τη φύση, αλλά και με τα τεχνικά έργα του σιδηροδρόμου. Υπάρχει πεποίθηση πως η πιο συμφέρουσα λύση και στη περίπτωση του ελληνικού σιδηρόδρομου (κυρίως εγκαταλελειμμένου) είναι αξιοποίησή τους κυκλοφορία ποδηλατοδρεζίνων.Τα πλεονεκτήματα του ποδηλατικού τουρισμού με δρεζίνες είναι ότι οι διαδρομές του τρένου είναι μοναδικές, καθώς δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν με αυτοκίνητο. Η χάραξη του δικτύου είναι τέτοια που οι εικόνες που θα αντικρίσουν όσοι ταξιδέψουν στις ράγες με τα ειδικά ποδήλατα είναι μοναδικές. Ακόμη, θα δουν από κοντά τα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής κτίρια των σταθμών, τα οποία θα μετατραπούν σε σταθμούς ενοικίασης ποδηλάτων, καταλύματα για όσους θα ήθελαν να περάσουν μερικές ημέρες μακριά από τη βοή της πόλης, αλλά και σε χώρους εστίασης. Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, στο σχέδιο περιλαμβάνεται η ιδέα οι δραστηριότητες αυτές να συνδυάζονται με πεζοπορία σε μονοπάτια ή ακόμη και επισκέψεις σε μοναστήρια, ώστε να αυξηθεί ο εναλλακτικός τουρισμός και να αναπτυχθούν περιοχές που σήμερα μαστίζονται από την οικονομική κρίση. Οι ιδιώτες με ελάχιστο ρίσκο θα μπορούσαν να έχουν πολύ ικανοποιητικη αποδοτικότητα όχι μόνο για τους ίδιους αλλά και για την οικονομία τοπικά.
Βιβλιογραφία:
1. Βλαστός, Θ., Μηλάκης. Δ. & Κ. Αθανασόπουλος (2004), Το ποδήλατο σε 17 ελληνικές πόλεις – Οδηγός εκπόνησης μελετών, Αθήνα: Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων.
2. Milakis, D., Athanasopoulos, K., Vafeiadis, E., Vasileiadis, K. & Th. Vlastos, (2012). ‘Planning of the Athens metropolitan cycle network using participative multicriteria GIS analysis’. Procedia - Social and Behavioral Sciences , 48, pp.816-826.
3. Gusatto L., (2014). Velorail all'italiana. A partire dalla Val d'Orcia, ) la Repubblica. http://viaggi.repubblica.it/articolo/velorail-all-italiana-a-partire-dalla-val-d-orcia/229149?ref=HREC1-29 ( προσπελάστηκε 20/3/2014)
4 Σκίρωνας ( προσπελάστηκε 15/3/2014)
5. Taylor J.,Kao T.C., Albertsen P.C., Shabsigh R.,(2004) Bicycle riding and its relationship to the development of erectile dysfunction, The Journal of Urology Volume 172, Issue 3 , Pages 1028-1031
6. http://www.railway-technical.com/trains/rolling-stock-index-l/bogies.html (2013) Wheels and bogies. ( προσπελάστηκε 3/1/2019)
7. http://www.python-lowracer.de/ ( προσπελάστηκε 3/2/2014)
ΣΧΟΛΙΑ